-------------------------------------------------------------------

--------------------------------------------------------------------

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران ؛ ص585

تقویت پشت و درد پشت‏

براى تقویت پشت، مرباى زردک یا آب زردک را گهگاهى مصرف کنید.

براى درمان درد پشت باید 15 گرم نخود کوبیده را با گلاب مخلوط و به پشت ضماد کنید.

* پس از تنقیه، 2 مثقال جندبیداستر بخورید.

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 586

* نیم مثقال حناى کوبیده را با شربت قند بخورید.

* 8 مثقال ریشه‏ى درخت شاه‏توت را با مقدارى برگ هلو و چند انجیر در نیم کیلو آب بجوشانید تا یک چهارم از آن بماند، بعد صاف کنید و آب آن را بنوشید.

* اگیر ترکى، ناردین، دارچین، اسارون، مرمکى، زرمباد، درونج عقربى و تخم کرفس، همه را بسیار نرم بکوبید و با عسل مخلوط کنید. روزى سه بار و هر مرتبه کمى از آن را میل فرمایید.

* دارچین، زنجبیل، بسبایج، جوز هندى، فلفل سیاه، هل قرابى و تربد مجوف از هرکدام 1 مثقال، آمله‏ى مقشر 2 مثقال و نبات زرد 250 گرم، همه را نرم بسایید و با 500 گرم عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق غذاخورى از آن را بخورید.

* دارچین، زنجبیل، هلیله‏ى سیاه، شیطرج، فلفل سیاه، بابونه‏ى شیرازى و نخود الوند از هرکدام 5 گرم، آمله‏ى مقشر، ثعلب و تخم‏هاى مغز میوه‏ى کاج از هر کدام 10 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با 20 گرم پودر نارگیل، یک کیلو مویز بى‏دانه کوبیده شده و یک کیلو عسل مخلوط کنید. هر روز صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق شربت‏خورى از آن را میل فرمایید.

* فرفیون، ابهل، سعد کوفى و حب الزریره را به نسبت مساوى نرم ساییده و با کمى آب بادیان یا آب بابونه‏ى شیرازى یا آب سداب خمیر کنید و بر محل درد بمالید.

* بابونه‏ى شیرازى، سداب، فرفیون و سعد کوفى را پس از آنکه نرم ساییده شد، بپزید و بر محل درد ضماد کنید.

* مقدارى خردل را با سرکه مخلوط و برگ چغندر را در آن خرد کنید و بخورید. ضمنا بهتر است از خوردن ترشى‏جات دیگر غیر از داروى فوق همچنین آبگوشت پرهیز شود و از خوراکى‏هایى که درد پشت را تسکین مى‏دهند بیشتر استفاده کنید، مانند: انجیر، شربت انجیر، آب کلم، کرفس، سیر، پسته‏ى وحشى، کشمش با مغز گردو، شنبلیله، گوشت جوجه‏ى آب‏پز، مارچوبه، بذر شوید و برگ شوید پخته با غذا.

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 587

ستون مهره‏ها

ستون مهره‏ها بخش بسیار مهم و منحصربه‏فرد ساختار اسکلتى انسان است.

این ستون تقریبا 5/ 2 ارتفاع کل بدن را تشکیل مى‏دهد، به‏طورى‏که در یک مرد بالغ متوسط حدود 70 سانتى‏متر و در یک زن بالغ متوسط حدود 60 سانتى‏متر طول دارد.

ستون مهره‏ها شامل 7 مهره‏ى گردنى، 12 مهره‏ى سینه‏اى، 5 مهره‏ى کمرى، 5 مهره‏ى خاجى، استخوان ساکروم و 4 مهره‏ى دنبالچه‏اى است. از اتصال 5 مهره‏ى خاجى، استخوان خاجى و اتصال 4 مهره‏ى دنبالچه‏اى 1 یا 2 استخوان دنبالچه به وجود آمده است.

ستون فقرات را مى‏توان به صورت میله‏اى قابل انعطاف و قوى توصیف کرد که به جلو و عقب حرکت داشته و قابلیت چرخش دارد. ستون مهره‏ها حاوى طناب نخاعى بوده که از آن محافظت مى‏کند، سر را در جاى خود نگه مى‏دارد و محورى است که دنده‏ها و عضلات پشت به آن اتصال مى‏یابند. بین هر دو مهره، سوراخ‏هاى بین مهره‏اى وجود دارند که اعصابى از آنها عبور مى‏کنند که طناب نخاعى را به قسمت‏هاى مختلف بدن ارتباط مى‏دهند. با شروع از نخستین مهره‏ى گردنى به طرف استخوان خاجى، بین هر دو مهره‏ى مجاور، دیسک‏هاى بین مهره‏اى از جنس فیبروکاتیلاژ (یک ساختمان داخلى نرم و خمیر مانند لاستیک) تشکیل شده است.

این دیسک‏ها از نوع مفاصل قوى به شمار آمده و حرکات مختلف ستون مهره‏ها را ممکن مى‏سازند و از طرفى ضربات آنى را به خود جذب مى‏کنند. این دیسک‏ها در زیر فشار زیاد، صاف و پهن شده و از فضاى بین مهره‏اى بیرون مى‏زنند.

31 جفت عصب نخاعى از طناب نخاع بیرون مى‏آیند که عبارتند از: 8 جفت اعصاب گردنى، 12 جفت اعصاب سینه‏اى، 5 جفت اعصاب کمرى، 5 جفت اعصاب خاجى و 1 جفت عصب دنبالچه‏اى. اعصاب منفرد بیرون آمده از طناب نخاعى در بعضى نواحى به هم اتصال یافته، شبکه‏اى تشکیل مى‏دهند. یکى از اعصاب منفرد محیطى از این شبکه به سمت قسمت‏هاى مختلف بدن انشعاب مى‏یابند. در صورت وجود مشکل در بخش خاصى از بدن باید بر روى آن قسمت از رفلکس نخاعى کار کرد که به اعصاب خاص ناحیه‏اى محل درگیر مربوط است. یکى از مشکلات در میان مردم، ناهنجارى‏هاى ستون مهره‏ها است که مى‏تواند مادرزادى، متعاقب ضربه یا ناشى از بالا رفتن سن باشد.

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 588

ستون فقرات کمرى از پهلو

ناحیه تحتانى ستون فقرات کمرى و ساکرم (لمبوساکره) از پشت‏

انحراف ستون مهره‏ها مى‏تواند به جلو یا عقب یا طرفین باشد. اگر ستون مهره‏ها به طرف جلو خم شود، باعث ایجاد یک برآمدگى در پشت مى‏شود که اصطلاحا به آن قوز مى‏گویند. اگر انحراف ستون مهره‏ها به طرفین باشد، اصطلاحا در علوم پزشکى به آن اسکولیوز مى‏گویند که مى‏تواند افراد را در سنین مختلف مبتلا سازد. چند نوع اسکولیوز شناخته شده است:

1- اسکولیوز شیرخواران 2- اسکولیوز ساختمانى اولیه 3- اسکولیوز ساختمانى ثانویه 4- اسکولیوز جبرانى 5- اسکولیوز سیاتیکى‏

تورم دیسک‏ها

براى درمان تورم دیسک‏هاى بین مهره‏هاى ستون فقرات باید مردارسنگ را بسایید و با زفت، سغز، موم و روغن زیتون مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

* مرمکى، مقل ازرق، کندر، اوشق، سکبینج، انقوزه، صبر زرد، سورنجان و عاقرقرها، همه را نرم بکوبید و با مقدارى سرکه و مقدارى گلاب مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

* جوزبویا، سورنجان مصرى، خولنجان، زنجبیل، دارچین، قرنفل، فلفل سیاه و شوید خشک را به نسبت مساوى مخلوط کرده و نرم بسایید، بعد با روغن نباتى یا روغن کنجد مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

* مقل ازرق، مصطکى رومى، کندر، صبر سقوطرى، مرمکى، زاج سبز، قردمانا، نشادر، راتیانج، گل ارمنى، سغز، فرفیون، اوشق، ابهل، انجره، شهم حنظل، اذخر مکى، کشمش کولیان، حب السلاطین، سورنجان مصرى، تخم شنبلیله، زرآوند مدهرج، عود بلیسان، سعد کوفى، افسنطین رومى، عاقرقرها، فلفل سیاه، داروفلفل و بوزیدان، همه را بسیار نرم بسایید، بعد با موم زرد و روغن زیتون حل کنید و بر محل ضماد گذارید. (کشمش کولیان باید جداگانه کوبیده شود و سغز نیز کوبیده نمى‏شود که باید با گرم کردن مخلوط کنید.)

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 589

درد کمر

اگر به درد کمر مبتلا شدید از خوردن سرکه، ترشى‏جات، آبگوشت و همچنین از خوابیدن در جاهاى نرم یا تختخواب فنرى یا تشک بادى یا ابرى یا تشک تازه دوخته که نرم هستند خوددارى کنید. همچنین از پوشیدن کفش پاشنه‏بلند، پوشیدن کفش یا لباس‏هاى تنگ، برداشتن بار یا اشیاء سنگین، دولا یا قوزى نشستن و مدت زیادى در یک مکان و یک جا روى پا ایستادن پرهیز کنید. از خوراکى‏هایى که در تسکین درد کمر نقش دارند نیز بیشتر استفاده فرمایید، مانند: خرما، انجیر، کشمش با مغز گردو، پسته‏ى وحشى، نخود، جوز هندى، سیر، پیاز، حلواى سوهانى، آب کلم، آب‏لیمو، اسفناج، قسط، مقل ارزق، سورنجان، پوست هلیله‏ى زرد، هلیله‏ى سیاه، بوزیدان، مارچوبه، انزروت، خولنجان، صمغ عربى، انجدان و گوشت جوجه‏ى آب‏پز.

به عنوان درمان مى‏توانید آرد نخود را خمیر کرده و بر کمر ضماد کنید.

* هر روز 50 گرم عناب نیمکوب شده را در یک لیتر آب بجوشانید، بعد آب صاف‏کرده‏ى آن را بنوشید.

* هلیله‏ى سیاه، پوست هلیله‏ى زرد، ازاواى زرد حزینه، سورنجان و مقل ازرق از هرکدام 5 مثقال، همه را نرم بسایید، بعد با کمى آب آن را مرطوب کرده تا به صورت خمیر سفتى درآید، سپس قرص‏هایى به شکل گلوله و به اندازه‏ى یک نخود بسازید. صبح، ظهر و شب و هربار 2 عدد میل کنید.

* هر روز نیم مثقال جوزبویا را نرم بکوبید و کفلمه کنید.

* هر روز پس از تنقیه، 10 گرم جندبیداستر اصل و مرغوب را نرم بسایید و کفلمه کنید.

* اول نیم مثقال حناى کوبیده را با شربت قند بخورید، بعد گل بابونه‏ى شیرازى را با زیره‏ى کرمانى به نسبت مساوى نرم بسایید و با چند عدد زرده‏ى تخم‏مرغ مخلوط کرده و روى پارچه‏ى کرباس آب ندیده پهن کنید و بر کمر بیندازید و روى آن را ببندید.

* هشت مثقال ریشه‏ى درخت شاه‏توت را با مقدارى برگ درخت هلو و چند عدد انجیر خشک در یک لیتر آب بجوشانید تا یک‏سوم یا یک‏چهارم آن باقى بماند، بعد آن آب را صاف کرده و با عسل یا نبات شیرین کنید و بنوشید.

* هر روز آب جوشانده‏ى سداب را با عسل شیرین کنید و بنوشید.

* هر روز آب دمکرده‏ى سنبل الطیب بنوشید و گل ارمنى را هم در سرکه حل کنید و بر کمر بمالید.

* هر روز صبح دو عدد زرده‏ى تخم‏مرغ را با عسل مخلوط کرده و خوب هم بزنید و بخورید.

* دویست گرم پیاز را ریز رنده کنید، بعد با 100 گرم عسل مخلوط کرده و دو روز در جاى خنک نگهدارید، سپس صاف کنید و هر روز، ناشتا نیم فنجان از آن را بنوشید.

* پوارو را با آب بپزید و بعد از آب درآورید و 24 ساعت در سرکه بخیسانید، از سرکه درآورید و روى‏

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 590

محل درد ضماد کنید و هر روز این کار را ادامه دهید.

* قرنفل، خولنجان، قرفه، شقاقل، مستکى، جوزیوا، بسباسه، عاقرقرها، نارمشک، زنجفیل، قاقله، تخم زبان گنجشک و سنبل الطیب از هرکدام 2 مثقال، دار و فلفل نیم مثقال، همه را نرم بسایید و با دو استکان عسل مخلوط کنید و روزى دوبار، هر مرتبه به اندازه‏ى یک فندق بخورید.

* گل سرخ، صندل سرخ، صندل سفید، گل ارمنى، فوفل، تخم گشنیز، پوست خشخاش و بزر البنج از هر کدام 1 مثقال را نرم بسایید و با یک استکان گلاب، یک استکان زهره‏ى گاو و یک استکان سرکه‏ى انگور مخلوط کنید و به محل درد بمالید.

* سورنجان، خولنجان، هلیله‏ى سیاه، پوست هلیله‏ى زرد، ریوند چینى، آمله‏ى مقشّر، سیاه‏دانه و زیره‏ى کرمانى از هرکدام 1 مثقال، همه را نرم بسایید و با یک استکان عسل مرغوب مخلوط کنید و روزى سه قاشق چاى‏خورى از آن را تدریجا بخورید.

* تخم کرفس، بادیان، انیسون، نانخواه، تخم شوید و فوه را بکوبید، با گلاب و سرکه و صفراى گاو مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

* اذخر مکى، فرفیون، سورنجان، کشمش کولیان و حب السلاطین را بسایید و با موم حل کنید و بر محل درد بمالید.

* خارخاسک، کتیرا، تاج‏ریزى، گل خطمى، گل پنیرک، تخم مرو، تخم کتان، آرد جو و مرزنجوش را نرم بسایید و در موم زرد و روغن کنجد مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

* بابونه‏ى شیرازى، گل خطمى، مغز ناخنک، اشق، جاوشیر، مقل ازرق و تخم شوید را بسایید و با موم و سرکه مخلوط و گرم کنید تا جذب هم شوند، سپس روى پارچه پهن کرده و بر کمر ببندید.

* بابونه، مغز ناخنک و مرزنجوش را بپزید و بر محل درد ضماد کنید.

* مخلصه را پخته و بر محل درد ضماد کنید.

* آرد جو، گل خطمى، گل بنفشه و مغز ناخنک را جوشانده و در آرد جو حل و ضماد کنید.

* وج، ناردین، دارچین، اسارون، مرمکى، زرنباد، درونج و تخم کرفس، همه را کوبیده و با عسل مخلوط کرده و روزانه میل کنید.

* مقل ازرق، شهم حنظل، جاوشیر خشک، انزروت، دانه‏هاى اسفند و اوشق از هرکدام 10 گرم، تخم مورد و پوست هلیله‏ى زرد از هرکدام 20 گرم، سکبینج 30 گرم، عاقرقرها و سنبل الطیب و استوخدوس هندى از هرکدام 5 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با گل قند عسلى مخلوط کنید تا به صورت خمیر درآید. صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق چاى‏خورى از آن را میل کنید.

کمردرد کهنه: اگر کمردرد، کهنه و مزمن شده است مى‏توانید ریشه‏ى ترخون را نرم بکوبید و با زرده‏ى تخم‏مرغ مخلوط کرده و بر کمر ببندید و چند شب این کار را تکرار کنید.

* پنج سیر ریشه‏ى ترخان خشک ساییده شده، 1 سیر روغن کرچک کهنه و 1 سیر روغن زیتون تصفیه نشده را باهم مخلوط کنید و 40 روز هر صبح و شب بر کمر ماساژ دهید.

درد کمر از سردى مزاج: اگر درد کمر از سردى مزاج است با مصرف ماء الاصول و گل قند عسلى و تریاق درد تسکین مى‏یابد. همچنین مالیدن و ضماد روغن سوداب یا روغن قسط یا روغن بیدانجبیل مؤثر خواهد بود. همچنین مى‏توانید اوشق و حب القار را بسایید و با لعاب تخم کتان مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

درد کمر از بلغم: اگر درد کمر در اثر غلبه‏ى بلغم باشد، (در اثر غلبه‏ى بلغم، عضلات و مهره‏هاى پشت گرفتار خواهند شد) در این صورت اول به منظور پاکسازى بدن از بلغم (به قسمت اخلاط اربعه در همین‏

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 591

کتاب مراجعه شود)، سپس با خوردن ماء الاصول و مصرف اگیر ترکى یا مخلوط زیره و عسل درد را ساکت سازید.

* انزروت، میعه سایله، مقل ازرق، نمک هندى، جاوشیر، سورنجان، اوشق، شحم حنظل، زنجبیل، شقاقل، انیسون، تخم کرفس، رازیانه، زرمباد و قسط، همه را به نسبت مساوى بسیار نرم بسایید. بعد با کمى آب مرطوب و شیاف‏هایى درست کرده و استعمال کنید و مقدارى از آن را نیز بر کمر ببندید.

* پودینه‏ى ساییده شده را با پودر سیر و مغز ساق گاو مخلوط کنید و با کمى روغن زیتون خمیر کرده و بر کمر بمالید.

ضربه‏خوردگى کمر: هرگاه کمر دچار ضربه‏خوردگى شد، روزى سه مرتبه مقدارى شربت زرشک بنوشید.

درد کمر در اثر ضربه: براى تسکین آن، آرد باقلا، آرد جو و تاج‏ریزى را به میزان مساوى بسایید و با روغن دنبه مخلوط و ضماد کنید.

* مورد، شوید و بومادران از هرکدام 20 گرم، مغز ناخنک و افسنطین از هرکدام 15 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با 250 گرم روغن دنبه مخلوط کنید و هر شب مقدارى از آن را بر کمر ضماد کنید.

درد ستون فقرات‏

درد ستون فقرات یا مهره‏هاى پشت مربوط به عوامل متعددى است که به اهم آنها به‏طور اختصار اشاره مى‏شود، از جمله: ضربه‏ها، ورم‏ها، تغییرات مهره‏ها در اثر فشار خارجى یا داخلى روى مهره‏ها، تورم یا جابجایى و یا تغییر مکان دیسک‏ها، دست‏اندازهاى بدخیم سایر اعضاء روى مهره‏هاى پشت، روییدن استخوان‏هاى اضافى روى لبه‏ى مهره‏ها یا خوردگى آنها، سنگینى وزن، بیمارى‏هاى زنان از نوع دستگاه تناسلى، ادرارى و بسیارى عوامل دیگر که مى‏توانند به علت فشار روى تنه یا شاخه‏هاى عصب سیاتیک درد ایجاد کنند.

براى تسکین و درمان درد ستون فقرات یا مهره‏هاى پشت باید زیره‏ى کرمانى، مقل ازرق، مصطکى، مرمکى، سورنجان، انیسون، زنیان و ریشه‏ى اریسا از هرکدام 20 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با 500 گرم گل قند عسلى مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب، هربار یک قاشق شربت‏خورى از آن را میل فرمایید.

* فرفیون، قسط و میعه سایله از هرکدام 5 گرم، رازیانه، سداب، اگیر ترکى و ابهل از هرکدام 10 گرم، همه را بسایید و با روغن بابونه یا روغن سداب مخلوط کنید و بر موضع بمالید.

* اذخر مکى، بابونه‏ى شیرازى، بیخ‏سون، سداب، گل بومادران و مرزنجوش را به نسبت مساوى بجوشانید، بعد با کمى گلاب و سرکه مخلوط کنید و بر محل درد بمالید.

* اسارون، زرمباد، دانه‏هاى اسفند، اگیر ترکى، دارچین، مرمکى و درونج عقربى از هرکدام 10 گرم و تخم کرفس 50 گرم، همه را نرم بسایید و با 500 گرم عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت‏خورى از آن را میل فرمایید.

* سورنجان 6 مثقال و پوست هلیله‏ى زرد 4 مثقال، هر دو را نرم بسایید، بعد با کمى آب تاج‏ریزى خمیر کرده و قرص‏هایى به اندازه‏ى یک نخود بسازید.

صبح، ظهر و شب، هر مرتبه 2 عدد از آنها را میل فرمایید.

* فرفیون، سورنجان، اذخر مکى و حب السلاطین را مخلوط کرده و نرم بسایید، مقدارى کشمش کولیان را جداگانه بکوبید تا به صورت خمیر درآید، سپس داروها را با یک تکه موم و کشمش‏هاى کوبیده شده مخلوط و روى کمر ضماد کنید.

* انیسون، بادیان، زنیان، تخم شبت، فوه و تخم کرفس را به نسبت مساوى نرم بسایید. بعد با گلاب،

دائرة المعارف گیاه درمانى ایران، ص: 592

سرکه و زهره‏ى گاو مخلوط کنید و بر کمر بمالید.

ورم ستون فقرات‏

براى رفع ورم ستون مهره‏ها یا ستون فقرات؛ بابونه‏ى شیرازى، مرزنجوش، سوداب و برنجاسف از هر کدام 10 گرم، اذخر مکى 5 گرم و ریشه‏ى سوسن 20 گرم، همه را نرم بسایید، بعد با کمى گلاب و سرکه خمیر و ضماد کنید.

* دارچین، اگیر ترکى، مرمکى، دانه‏هاى اسفند، اسارون، زرمباد و درونج از هرکدام 10 گرم و تخم کرفس 30 گرم، همه را نرم بسایید و با 500 گرم عسل مخلوط کنید. صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق شربت‏خورى از آن را میل فرمایید.

* سورنجان و پوست هلیله‏ى زرد را به میزان مساوى بسایید و با کمى آب تاج‏ریزى خمیر کنید.

قرص‏هایى به اندازه‏ى 1 نخود بسازید و روزى 6 عدد را میل فرمایید.

درد ستون فقرات به علت ورم: اگر به علت ورم دچار درد ستون فقرات شده‏اید؛ روغن قسط یا روغن بابونه یا روغن سوسن را روى آن مالش دهید.

* گل بنفشه، گل خطمى، بابونه‏ى شیرازى، ریشه‏ى سوسن و قسط را نرم بسایید و با لعاب تخم کتان یا لعاب تخم شنبلیله یا پیه مرغ یا مغز قلم گاو مخلوط کنید و بر موضع بمالید.[1]